مخزن چربی گیر راه حلی مناسب برای معضلی است نظیر گرفتگی لوله‌ها و بوی نامطبوع در آشپزخانه‌های صنعتی که خیلی‌ها با آن درگیرند. اگر در حال راه اندازی رستوران یا مدیریت فاضلاب یک مرکز تولید غذا هستید و نمی‌دانید با چربی‌های مزاحم چه کنید، این راهنما دقیقا همان چیزی است که نیاز دارید. در ادامه با نحوه عملکرد، انواع، مزایا، روش نگهداری و نکات مهم نصب چربی گیر آشنا می‌شوید و می‌توانید با اطمینان تصمیم بگیرید.
جایگاه مخزن چربی گیر از گذشته تا کنون در تصفیه فاضلاب
در گذشته، فاضلاب‌های حاوی چربی بدون تفکیک وارد چاه یا شبکه می‌شدند و همین موضوع به مرور باعث گرفتگی لوله‌ها، کاهش کارایی سیستم‌های دفع و انتشار بوی نامطبوع می‌گردید. از همین رو نیاز به طراحی سازوکاری برای حذف چربی شکل گرفت. مخزن چربی گیر یا گریس تراپ پاسخی بود که با گذر زمان از یک راهکار ساده به یک ضرورت زیرساختی بدل شد.
نخستین نمونه‌های صنعتی از مخزن چربی گیر فاضلاب در سال ۱۹۹۳ در پالایشگاه‌های آمریکا مورد استفاده قرار گرفتند و بعدها کاربرد آن‌ها به فضاهایی مثل رستوران‌ها، بیمارستان‌ها و آشپزخانه‌های صنعتی گسترش یافت. این تجهیزات با کاهش سرعت جریان و خنک سازی پساب، شرایطی ایجاد می‌کنند تا چربی‌ها، روغن‌ها و ذرات معلق سبک، به صورت لایه‌ای جدا در سطح شناور شوند و از ورود آن‌ها به مسیر اصلی فاضلاب جلوگیری شود.
در حال حاضر مدل‌هایی مانند مخزن چربی گیر رستوران یا نسخه‌های مقاوم‌تری چون مخزن چربی گیر فایبرگلاس برای پروژه‌های مختلف عرضه می‌شوند که مزایایی مانند دوام بالا، سهولت نصب و نگهداری ساده دارند.
نحوه کار مخزن چربی گیر فاضلاب
مخزن چربی گیر یکی از ضروری‌ترین تجهیزات برای جداسازی چربی‌ها و روغن‌ها از فاضلاب در رستوران‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی و مراکزی است که با فاضلاب‌های چرب سروکار دارند. این دستگاه بر اساس اصل چگالی و اختلاف وزن بین آب، چربی و دیگر مواد فاضلابی عمل می‌کند. در ادامه نحوه عملکرد آن به صورت مرحله به مرحله توضیح داده می‌شود.
- ورود فاضلاب به مخزن چربی گیر
جریان فاضلاب فرآوری نشده و دارای چربی و روغن از سینک‌ها یا سایر مجاری وارد مخزن چربی گیر می‌شود. این مخزن به گونه‌ای طراحی شده که جریان ورودی به صورت کنترل شده وارد شود تا عملکرد مؤثر دستگاه تضمین شود.
- جداسازی اولیه مواد سنگین‌تر
در مرحله اول ذرات سنگین‌تر مانند مواد ته نشین شدنی به طور طبیعی در کف مخزن ته نشین می‌شوند. این فرآیند به دلیل وزن بیشتر این مواد نسبت به آب رخ می‌دهد.
- شناور شدن چربی و روغن
چربی‌ها و روغن‌ها که وزنی کمتر از آب دارند، به سطح بالایی مخزن حرکت می‌کنند. چربی گیر با ایجاد محیطی آرام و کاهش سرعت فاضلاب باعث می‌شود تا چربی‌ها به راحتی بر روی سطح جمع شوند.
- ایجاد حوضچه آرامش
مخزن مجهز به بخش‌هایی مانند جداکننده یا بافل است که سرعت جریان فاضلاب را کاهش می‌دهد. این کاهش سرعت، فرصتی فراهم می‌کند تا چربی‌ها و روغن‌ها کامل‌تر از آب جدا شوند.
- جداسازی لایه‌های فاضلاب
پس از خنک سازی و کاهش دمای فاضلاب در مخزن، عملیات تفکیک فیزیکی لایه‌های مختلف آب، چربی و مواد جامد صورت می‌گیرد. مخزن چربی گیر از چگالی کمتر روغن و چربی برای جداسازی لایه‌های مختلف استفاده می‌کند.
- خروج پساب تصفیه شده
آب تصفیه شده که دیگر حاوی روغن و چربی نیست، از طریق لوله خروجی که در ارتفاع مناسبی از مخزن تعبیه شده، به سیستم فاضلاب یا چاه‌های جذبی تخلیه می‌شود.
- تخلیه منظم مخزن چربی گیر
زمانی که چربی‌ها و روغن‌ها در سطح مخزن به حدود 25 درصد ظرفیت دستگاه برسند، تخلیه مخزن ضروری است. این کار باعث حفظ کارایی و طول عمر دستگاه می‌شود.
مخزن چربی گیر با مکانیسم ساده اما کارآمد خود، علاوه بر پیشگیری از انسداد لوله‌ها، از ورود چربی‌ها و ذرات روغنی به سیستم‌های تصفیه آب و فاضلاب جلوگیری می‌کند و موجب افزایش کارایی سیستم‌های زیرساختی می‌شود.
سیستم های گرفتن چربی از فاضلاب آشپزخانه های صنعتی و رستوران ها
فاضلاب تولید شده در آشپزخانه‌های صنعتی، رستوران‌ها و تالارها حاوی مقادیر زیادی چربی، روغن و ذرات آلاینده است که می‌تواند به شبکه فاضلاب و محیط زیست آسیب‌های جدی وارد کند. برای مقابله با این مشکل، از مخزن چربی گیر به عنوان راه حلی مؤثر استفاده می‌شود.
این سیستم‌ها با استفاده از اصول جداکنندگی گرانشی، چربی‌ها و روغن‌های سبک را که قابلیت تجزیه پذیری توسط میکروارگانیسم‌ها ندارند، از آب جدا می‌کنند. ابتدا فاضلاب وارد سبد آشغال‌گیر که معمولاً از جنس پلی اتیلن یا فایبرگلاس ساخته می‌شود، می‌گردد. در این مرحله ذرات و مواد درشت جدا می‌شوند.
پس از آن با کاهش سرعت جریان پساب (حدود 50 گالن بر دقیقه)، چربی‌ها روی سطح مخزن شناور شده و آب تقریبا تصفیه شده از لوله خروجی منتقل می‌گردد. استفاده از چربی گیر رستوران نه تنها مانع گرفتگی لوله‌ها و شبکه فاضلاب می‌شود، بلکه از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری می‌کند. نگهداری و تمیزکاری منظم این مخازن برای عملکرد بهینه ضروری است.
چربی گیری با هوای محلول (DAF)
در سیستم های چربی گیری با هوای محلول یا DAF، از تزریق حباب‌های ریز هوا به درون جریان فاضلاب استفاده می‌شود. این حباب‌ها به ذرات چربی و مواد معلق چسبیده و آن‌ها را به سطح می‌رانند.
- این روش وقتی TSS یا ذرات معلق کم باشد، در ساخت مخزن چربی گیر به عنوان یک گزینه مؤثر استفاده می‌شود.
- در مواردی که TSS بالاست، این سیستم با انعقاد شیمیایی ترکیب می‌شود تا بازده چربی گیری افزایش یابد.
- سیستم DAF باعث کاهش چشمگیر چربی و روغن در فاضلاب می‌شود و طول عمر تجهیزات پس از مخزن چربی گیر را افزایش می‌دهد.
- طراحی اصولی مخزن چربی گیر در این روش اهمیت زیادی دارد تا عملکرد دستگاه با حداکثر بازدهی انجام شود.
سه کاربرد اصلی مخزن چربی گیر فاضلاب
استفاده از مخزن چربی گیر در صنایعی که حجم بالایی از چربی تولید می‌شود، مانند رستوران‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی، کارخانجات مواد غذایی و کشتارگاه‌ها، بسیار کاربردی و ضروری است.
وجود چربی‌ها و روغن‌ها (FOG) در فاضلاب می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات مختلفی در سیستم‌های تصفیه بیولوژیکی شود. برای مثال:
- مختل شدن انتقال اکسیژن به فاضلاب
چربی‌ها با تشکیل لایه‌هایی روی سطح آب، مانع از رساندن اکسیژن به میکروارگانیسم‌های فعال در فرآیندهای تصفیه می‌شوند.
- کاهش عملکرد باکتری‌ها
ذرات چربی با پوشاندن سطح باکتری‌ها از جذب آلاینده‌ها توسط آن‌ها جلوگیری کرده و فرآیند تصفیه را با اختلال مواجه می‌کنند.
- آسیب به تجهیزات تصفیه
چربی‌ها با ایجاد گرفتگی در دیفیوزرها، پمپ‌ها و لوله‌ها، باعث بالا رفتن هزینه‌های نگهداری و بهره برداری از سیستم می‌شوند.
مزایای مخزن چربی گیر فاضلاب
- نصب سریع و آسان: مخازن چربی گیر قابلیت دفن شدن در زمین و نصب راحت دارند.
- سبک وزن و قابلیت جابجایی: این مخازن با متریال سبک طراحی شده‌اند که حمل و جابجایی را آسان می‌کند.
- فاقد بوی نامطبوع: طراحی این دستگاه‌ها مانع از تولید بو در فرآیند جداسازی چربی می‌شود.
- مقاومت در برابر مواد شیمیایی: مخازن چربی گیر مقاومت بالایی در برابر خوردگی ناشی از مواد اسیدی و شیمیایی دارند.
- تنوع در طراحی: این تجهیزات در سایزها و ظرفیت‌های مختلف و با مواد مختلف (مانند پلی‌اتیلن یا فایبرگلاس) تولید می‌شوند.
- تجهیزات جانبی: مجهز به سبد آشغال گیر با قابلیت تعویض، دریچه بازدید برای سرویس دوره‌ای و ونت هوا جهت کنترل بوی نامطبوع هستند.
- عملکرد بهینه در جداسازی چربی‌ها: این دستگاه‌ها توانایی بالایی در جداسازی چربی و روغن از پساب دارند و باعث این نمی‌شوند که مواد به چاه‌های فاضلاب منتقل شوند.
- محافظت از شبکه فاضلاب: جلوگیری از انسداد لوله‌ها و کاهش آلودگی فاضلاب از مهم‌ترین مزایای استفاده از مخزن چربی گیر است.
- آماده سازی فاضلاب برای تصفیه: این سیستم‌ها فاضلاب را تصفیه کرده و برای مراحل بعدی فرآیند آماده می‌سازند.
چگونه می توان چربی گیر را پاکسازی کرد؟
در ادامه مراحل و نکات ضروری برای پاکسازی مخزن چربی گیر به طور کامل توضیح داده شده است.
- باز کردن درب مخزن
ابتدا باید درب اصلی مخزن چربی گیر را با احتیاط باز کنید. این کار باید به آرامی انجام شود تا از آسیب به قطعات یا بوی نامطبوع غلیظ جلوگیری شود. در مخازن بزرگ‌تر ممکن است نیاز به ابزار خاصی برای باز کردن درب باشد.
- تخلیه اسلج و مواد جامد
سبد آشغال گیر اولین بخشی است که باید تمیز شود. این سبد معمولاً حاوی ذرات جامد بزرگ مانند باقیمانده‌های غذا، پوست مرغ، برنج و سایر آشغال‌هاست. آن را خارج کرده و ذرات را به داخل کیسه زباله تخلیه کنید. مطمئن شوید سبد به طور کامل تمیز شده است.
- جمع آوری چربی‌های شناور
با استفاده از یک کفگیر یا بیلچه پلاستیکی (بدون لبه تیز)، چربی‌های شناور روی سطح مخزن را جمع آوری کنید. مواد جمع آوری‌شده باید به درستی دفع شوند و از ریختن مستقیم آن‌ها به فاضلاب جدا خودداری کنید.
- تمیز کردن لایه‌های داخلی مخزن:
پس از تخلیه چربی‌ها و جامدات، درب دوم مخزن را باز کنید تا لایه‌های آب و قسمت‌های داخلی به طور کامل نمایان شوند. در این مرحله برای شستشوی دیواره‌های داخلی مخزن، می‌توانید از آب ولرم و یک برس نرم استفاده کنید.
- بررسی تجهیزات و قطعات چربی گیر:
پس از پاکسازی، تمام تجهیزات داخلی مانند سبد فیلتر، دریچه‌ها و ونت‌ها را بررسی کنید. هر گونه خرابی یا آسیب دیدگی ممکن است باعث کاهش بهره وری مخزن چربی گیر شود.
سه نکته مهم در نگهداری دستگاه چربی گیر
- سبد دانه گیر و آشغال گیر را به صورت روزانه یا طبق برنامه مشخص، تخلیه و تمیز کنید.
- از ریختن روغن‌های آشپزی، مواد غذایی گرم یا مایعات با دمای بالا به سینک جلوگیری کنید. فاضلاب گرم می‌تواند کارایی جداسازی چربی‌ها را کاهش دهد.
- به هیچ عنوان از مواد آنزیمی یا شیمیایی که چربی‌ها را تجزیه کرده و به فاضلاب راهی می‌کنند، استفاده نکنید چراکه این موضوع باعث آلودگی محیط زیست می‌شود.
نکات مهم در زمان نصب چربیگیر
برای عملکرد بهتر و عمر طولانی‌تر مخزن چربی گیر فاضلاب، رعایت چند نکته مهم هنگام نصب ضروری است. این موارد نه تنها به بالاتر رفتن بازده دستگاه کمک می‌کنند، بلکه احتمال خرابی یا بروز مشکل در مسیر فاضلاب را نیز به حداقل می‌رسانند.
- دسترسی آسان: محل نصب مخزن چربی گیر باید طوری انتخاب شود که در زمان بازرسی یا تخلیه، بدون نیاز به جابه‌جایی تجهیزات اطراف بتوان به آن دسترسی پیدا کرد.
- مجاورت با محل تولید فاضلاب: حتماً سعی کنید چربی گیر را در نزدیک‌ترین نقطه به محل تولید فاضلاب (مانند سینک یا خطوط شستشو) نصب نمایید. این موضوع از حرکت چربی در مسیرهای طولانی و گرفتگی لوله‌ها جلوگیری می‌کند.
- دور از مسیر تردد: از نصب مخزن چربی گیر در مسیر عبور خودروها یا اجسام سنگین اجتناب کنید، چراکه این کار می‌تواند به جداره یا اتصالات دستگاه آسیب وارد کند.
- پایه‌ای مطمئن و مستحکم: زیرسازی محل نصب باید کاملا صاف، مقاوم و تراز باشد تا مخزن در طول زمان جابجا یا دچار نشست نشود.
- استفاده از شیب مناسب: لوله کشی ورودی حتما با شیب مناسب انجام شود تا جریان فاضلاب بدون فشار اضافی وارد مخزن چربی گیر شود.
- استفاده از تسمه نگهدارنده: جهت تثبیت موقعیت مخزن به ویژه در نصب‌های زیرزمینی یا محیط‌های مرطوب، از تسمه‌های مقاوم استفاده کنید.
- فلنج بندی اصولی: تمام اتصالات مخزن چربی گیر باید با فلنج‌های استاندارد و مقاوم انجام شوند تا از نشت یا حرکت ناخواسته جلوگیری شود.
مهم ترین نوع مخزن چربی گیر
مخزن چربی گیر در مدل‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شود که هر یک بسته به شرایط محیطی و نوع کاربری، مزایای خاص خود را دارند. یکی از پرکاربردترین انواع، چربی گیر فایبرگلاس است.
چربی گیر فایبرگلاس به دلیل وزن سبک، مقاومت بالا در برابر خوردگی و تحمل دمای زیاد، در بسیاری از رستوران‌ها و آشپزخانه‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این نوع مخزن چربی گیر در اشکال متنوعی مانند افقی، عمودی و مکعبی طراحی می‌شود که مدل استوانه‌ای به دلیل سهولت نصب و نداشتن گوشه‌های زیاد، محبوب‌تر است. به دلیل خاصیت چربی گریزی و آب دوستی، طول عمر این مخزن چربی گیر بالا بوده و نگهداری آن آسان‌تر است.
نمونه ی چربی گیر فاضلاب اجراشده توسط شرکت مهندسی فراب رسا برای شرکت پیدک را درتصویر زیر ملاحظه می فرمایید.
نتیجه گیری
درک عملکرد و انتخاب صحیح مخزن چربی گیر می‌تواند از هزینه‌های سنگین تعمیرات فاضلاب، بوی نامطبوع و آسیب‌های زیست محیطی جلوگیری کند. اگر این سیستم به درستی طراحی و نگهداری شود، نه تنها کارایی بالایی خواهد داشت بلکه عمر مفید تأسیسات شما را هم افزایش می‌دهد. رعایت اصول نصب، تخلیه منظم و توجه به نوع چربی گیر، سه کلید طلایی برای موفقیت در بهره برداری از این تجهیزات است.
سوال متداول درباره ی چربی گیر
- مخزن چربی گیر چیست و چه کاربردی دارد؟
سیستمی است برای جدا کردن چربی و روغن از فاضلاب و جلوگیری از گرفتگی لوله‌ها.
- چربی گیر رستوران هر چند وقت یکبار باید تخلیه شود؟
بسته به میزان استفاده، معمولا هر ۱ تا ۲ هفته یکبار نیاز به تخلیه دارد.
- مخزن چربی گیر فایبرگلاس بهتر است یا پلی اتیلن؟
اگر دوام و مقاومت شیمیایی بالا می‌خواهید، فایبرگلاس گزینه بهتری است.